Op zondag 22 mei 2022 hield in Nijmegen de Society for Psychical Research (SPR) – Nederland haar 100-jarig jubileum. De Maieutics School was erbij. Onder volgt het verslag van ons bezoek aan dit evenement.

De SPR richt zich op de bevordering van wetenschappelijk onderzoek naar wat ‘paranormale verschijnselen’ wordt genoemd. De bijeenkomst bevatte vier sessies. Tot besluit volgt een evaluatie van de bijeenkomst vanuit het specifieke gezichtspunt van de Maieutics School. Daarbij focussen we niet zozeer op de inhoud van de sessies als zodanig, maar meer op het algemene beeld dat uit de bijeenkomst als geheel naar voren kwam.

Gerard Heymans (1857-1930) en de oprichting van SPR Nederland

Psycholoog Prof. dr. Douwe Draaisma, ging van start met een lezing over prof. dr. Gerard Heymans, medeoprichter van de Nederlandse SPR. Met de beroemde Amerikaanse psycholoog William James (1842-1910) behoorde de Nederlandse filosoof en psycholoog Heymans tot een select gezelschap van denkers die het parapsychologisch onderzoek hebben gestimuleerd. Heymans deed met name uitvoerig experimenteel parapsychologisch onderzoek naar telepathie. Draaisma ging in op de motieven voor en resultaten van dat onderzoek.

Waar komt ons bewustzijn vandaan?

Cognitief psycholoog Dr. Jacob Jolij hield een lezing over het raadsel van het bewustzijn. Wat is onze geest eigenlijk? Waar komt ons bewustzijn vandaan?

De meeste hersenwetenschappers, waaronder Dick Swaab, menen dat het bewustzijn een bijproduct (epifenomeen) is van de elektrochemische processen in ons brein. Wij zijn ons brein, zo stelt men, vrije wil bestaat niet en het bewustzijn is een code die je gewoon kunt kraken. Jacob Jolij echter laat zich door deze materialistische / fysicalistische / naturalistische benadering niet overtuigen.

Die benadering verklaart namelijk niet zonder meer bepaalde bewustzijnsverschijnselen die door experimenteel parapsychologisch onderzoek aan het licht worden gebracht, suggereert Jolij.

100 jaar parapsychology door Dick Jan Bierman en Dean Radin

Prof. dr. Dick Jan Bierman (natuurkundige en parapsycholoog) en Dean Radin, MS, PhD (parapsycholoog) behandelden beiden afzonderlijk een gedeelte van 100 jaar experimentele parapsychologie. Veelzeggende titel van hun project: ‘Meten is weten’. Saillant detail is dat Radin diens bijdrage rechtstreeks vanuit een locatie elders gaf via een Zoommeeting, gepresenteerd op een zeer groot scherm.

Bierman – voorzitter van de SPR – ging uitvoerig in op de geschiedenis van het experimenteel parapsychologisch onderzoek; Radin lichtte vervolgens het huidig experimenteel onderzoek toe via een concreet voorbeeld van eigen onderzoek met fotonen (het zogeheten double-slit experiment).

Publieksdebat

Prof. dr. Hans Gerding (filosoof), drs. Odette de Theije (psychiater en systemisch werker) en dr. Michiel van Elk (cognitief neuropsycholoog) hielden eerst onderling een discussie. Daarna gingen ze uitgebreid in debat met het publiek over parapsychologie, grenservaringen en zingeving. Hun kernvraag luidde: ‘Kunnen parapsychologie en transpersoonlijke psychologie verhelderen wat er in grenservaringen (sterven en dood) gebeurt en wat betekenen ze voor het individu?’ Met name deze vierde sessie leverde voor de Maieutics School inzicht op in de wijze waarop SPR-leden uit het publiek zelf tegen hun vereniging aankijken.

Metafysische ervaring naast experimenteel onderzoek

Wat vanuit de optiek van de Maieutics School het meest opvalt in al deze vier sessies is dat de parapsychologie in Nederland en daarbuiten zich vooral bezighoudt met experimenteel onderzoek. In dit opzicht viel met name in het publieksdebat tijdens de laatste sessie een zekere onvrede te bespeuren bij sommige SPR-leden. Zij stelden kritische vragen aan de panelleden, waarbij woorden als ‘machientjes’en ‘cijfertjes’ die onvrede illustreerden.

Het punt van het publiek was namelijk dat de door empirische experimenten verkregen kennis wat schraal afsteekt tegen de geestelijke rijkdom die een metafysische ervaring oplevert. Voor iemand die een echte, metafysische ervaring heeft gehad, is de daarin ervaren werkelijkheid een realiteit die niet nog eens via ‘machientjes’ en ‘cijfertjes’ hoeft te worden bewezen, maar geheel voor zichzelf spreekt. Diverse SPR-leden wezen op deze discrepantie tussen enerzijds de keiharde (abstracte) wetenschap en anderzijds de menselijke (concrete) ervaring. Zij leken daarmee een standpunt te vertolken dat haaks staat op nog eens 100 jaar louter experimenteel parapsychologisch onderzoek. Daarom lijkt de conclusie gerechtvaardigd dat het wat betreft het publiek (ervaringsdeskundigen) niet verkeerd zou zijn, indien de parapsychologie haar grenzen wat zou verleggen.

Bovengenoemde conclusie lijkt verder te worden ondersteund door het feit dat is gebleken dat hoe harder wetenschappers hun best doen om via experimenten parapsychologische fenomenen te bewijzen, des te minder dat lijkt te lukken (paradox). Ook is het een feit dat de hoeveelheid geld die in 100 jaar parapsychologisch onderzoek is gestoken, gelijkstaat aan de hoeveelheid geld die in drie maanden modern psychologisch onderzoek wordt gestoken. De officiële belangstelling voor dit nochtans zeer boeiende vakgebied is dus – althans in haar huidige vorm – opmerkelijk laag. Overigens werd in dit verband door Hans Gerding nog gemeld dat de parapsychologie wellicht “te onthullend” zou zijn, waarmee wellicht is bedoeld dat het bestaande, materialistische wetenschapsparadigma zou kunnen worden doorbroken – een bedreiging voor de officiële (exacte) wetenschap.

De les die het bezoek aan deze bijeenkomst heeft opgeleverd, is dat de Maieutics School aandacht vraagt voor precies die ervaringen die minstens sommige SPR-leden fundamenteel vinden, maar waarvoor kennelijk bij onderzoekers (nog) te weinig aandacht bestaat. De Maieutics School wil nu juist de metafysische betekenis van buitengewone ervaringen uitwerken in een filosofie die als een (nieuwe) levensbeschouwing kan fungeren. Centraal daarin staat Onvoorwaardelijke Liefde als oerbeginsel (Grieks: archè) van alles. Van daaruit kan onderzoek, onderwijs en coaching worden opgestart. Voor de goede orde zij opgemerkt dat de Maieutics School de traditionele, experimentele benadering zeker niet afwijst! Integendeel, deze school verdedigt een inclusieve benadering, met respect voor alle mogelijke perspectieven. In die zin blijft een samenwerking tussen de SPR en de Maieutics School zonder meer wenselijk.